Jak przyjmować leki? Przewodnik dla pacjentów

Stworzyliśmy ten przewodnik przy pomocy dwóch organizacji zrzeszających pacjentów.*

Jest to obszerna lista istotnych informacji wyszczególnionych przez obie organizacje.

Naszym celem jest udostępnienie pacjentom narzędzi i wskazówek, które ułatwią codzienne przyjmowanie leków.

Mamy nadzieję, że przewodnik pozwoli lepiej zrozumieć kwestie związane z przyjmowaniem leków oraz rozwieje większość obaw i wątpliwości.

Jak przyjmować leki? Najważniejsze zasady to:

• przestrzeganie zaleceń lekarskich;
• zapoznanie się z ulotką leku dołączoną do opakowania;
• w razie wątpliwości skonsultowanie się z lekarzem lub farmaceutą;
• w razie wystąpienia jakichkolwiek działań niepożądanych niezwłocznie skontaktowanie się z lekarzem lub farmaceutą.

Dlaczego należy przyjmować leki? Czyli co dają nam leki?

• leczą chorobę np. antybiotyki zwalczają infekcję bakteryjną;
• stabilizują chorobę, np. wysokie ciśnienie krwi;
• łagodzą objawy choroby, m.in. ból;
• zapobiegają, np. chorobom, na które są szczepionki;
• wpływają na organizm, np. pigułka antykoncepcyjna pozwala regulować hormony nie dopuszczając do zajścia w ciążę;

Co zawierają leki?

Leki zawierają różne substancje. Substancje w lekach dzielimy na: 

• substancje czynne,
• substancje pomocnicze.

Co to są substancje czynne?

Substancja czynna to substancja chemiczna lub naturalna, która przeciwdziała przyczynie choroby, jej objawom lub obu tym czynnikom.

Co to są substancje pomocnicze?

Substancja pomocnicza jest składnikiem leku innym niż substancja czynna. Substancje pomocnicze zapewniają stabilność leku, mogą także poprawić jego smak, konsystencję i tym samym ułatwić pacjentom przyjmowanie preparatu.

Czy substancje pomocnicze są bezpieczne?

Wszystkie substancje pomocnicze stosowane w lekach są zarejestrowane, zatwierdzone i okresowo testowane przez krajowe i międzynarodowe organy kompetentne ds. zdrowia.

Dlaczego lek ma więcej niż jedną nazwę?

Istnieją trzy sposoby nazywania leku. Może to być niezrozumiałe. Nazywamy leki ze względu na:

• nazwę chemiczną,
• międzynarodową nazwę niezastrzeżoną (INN),
• nazwę handlową.

Co to jest nazwa chemiczna?

Kiedy naukowcy odkrywają lek, nadają mu nazwę chemiczną, która opisuje jego strukturę atomową (np. kwas acetoksybenzoesowy). Nazwy chemiczne są bardzo rzadko stosowane w praktyce.

Co to jest międzynarodowa nazwa niezastrzeżona (INN)?

To uniwersalny system nazewnictwa. W wielu językach nazwa ta brzmi tak samo, co pozwala na łatwą identyfikację substancji czynnej leku w każdym kraju (np. paracetamol). Podczas podróży warto znać INN każdego przyjmowanego leku. Podając międzynarodową nazwę niezastrzeżoną możemy otrzymać za granicą lek tożsamy z tym, który został przepisany w naszym kraju.

Co to jest nazwa handlowa?

To nazwa nadawana przez firmę farmaceutyczną, która wprowadza lek do obrotu. Nazwa handlowa może się różnić w zależności od kraju.

Jak przyjmować leki? Najczęstsze pytania pacjentów

Czy mogę dzielić, kruszyć, rozpuszczać tabletki lub otwierać kapsułki?

• Dzielenie tabletek – niektóre tabletki można dzielić, ale nie wszystkie. Jeśli tabletka ma linię podziału – w większości przypadków można ją podzielić. Jeżeli takiej linii nie ma, tabletki nie wolno dzielić.
• Kruszenie tabletek – nie jest to zalecane. Po rozkruszeniu niektóre tabletki mogą stać się toksyczne, np. niektóre preparaty stosowane w leczeniu nowotworów.
• Rozpuszczanie tabletek – niektóre tabletki można rozpuścić w wodzie lub w innym płynie. Taka informacja powinna być zawarta w ulotce dołączonej do opakowania. W przeciwnym razie nie wolno rozpuszczać tabletek.
• Otwieranie kapsułek – zdecydowanie nie wolno otwierać kapsułek w celu rozpuszczenia zawartości czy spożycia poszczególnych składników kapsułki osobno.

Pamiętajmy! Przyjmowanie leku w sposób inny niż zalecany przez producenta może zaburzyć proces wchłaniania substancji z żołądka lub jelit do krwioobiegu i zmniejszyć tym samym skuteczność preparatu. Zawsze sprawdź ulotkę dla pacjenta, czy tabletkę można podzielić, kruszyć, rozpuszczać itp.

Czy muszę przyjmować leki podczas posiłku?

Niektóre leki należy przyjmować podczas posiłków, aby ułatwić ich wchłanianie lub uniknąć skutków ubocznych ze strony układu pokarmowego. Inne należy przyjmować na pusty żołądek. Po posiłku zwiększa się kwasowość żołądka i niektóre leki są gorzej wchłaniane, warto zatem przyjmować je na czczo – na przykład minimum 30 minut przed posiłkiem lub 3 godziny po posiłku. Jeżeli w ulotce dołączonej do opakowania nie ma konkretnych zaleceń, lek można przyjmować niezależnie od posiłków.

Zapomniałem o lekarstwie. Co robić, jeśli zapomnę wziąć leku?

• Nie powinniśmy zmieniać przyjętego schematu dawkowania, nawet w przypadku pominięcia jednej dawki leku. W razie wątpliwości lepiej jest przyjąć następną dawkę o zwykłej porze i w zaleconej ilości.
• Nigdy nie należy stosować dawki podwójnej w celu uzupełnienia pominiętej dawki.
• Zapomniałeś o lekarstwie i nadal nie wiesz co robić? W razie jakichkolwiek wątpliwości sprawdź ulotkę dla pacjenta lub skontaktuj się z lekarzem.

Jak nie zapominać o przyjmowaniu leków? Co zrobić, żeby pamiętać o przyjmowaniu leków?

Oto kilka wskazówek, które pomogą pamiętać o przyjmowaniu leków:

• powiąż branie leków z rytuałem (mycie zębów, kładzenie się spać itp.);
• przyjmuj leki zawsze o określonej porze;
• trzymaj leki w strategicznym miejscu (np. blisko łóżka);
• używaj pudełka na tabletki, chyba że wymagają one przechowywania w oryginalnym pojemniku;
• używaj specjalnej aplikacji, która przypomina o przyjmowaniu leków;
• ustaw przypomnienie w telefonie.

Skąd mam wiedzieć, jaka jest maksymalna dawka i czas działania leku?

Maksymalna dawka dobowa to ilość, której nie wolno przekraczać w ciągu jednego dnia. Przedawkowanie może zagrażać zdrowiu. Maksymalna dawka dobowa może być wyrażona w gramach/dzień, miligramach/dzień lub miligramach na kilogram masy ciała/dzień (stosowana często w lekach dla dzieci). Taką informację znajdziesz w ulotce dla pacjenta.

Czy przyjmując leki muszę przestrzegać diety?

Dieta może wpływać na działanie leków na wiele sposobów.

Niektóre pokarmy i napoje mogą modyfikować skuteczność lub toksyczność leku.

Zapytaj swojego lekarza lub farmaceutę, jakie środki ostrożności należy podjąć podczas stosowania danego leku.

Jak przechowywać leki? Gdzie przechowywać leki?

Aby mieć pewność, że dobrze przechowujesz leki, że leki zachowają swoje właściwości, należy trzymać je w chłodnym i suchym miejscu. Unikaj przechowywania ich w łazience, w pobliżu kuchenki, zlewu lub innego źródła ciepła lub wilgoci.

Lodówka

Niektóre leki należy przechowywać w lodówce, o ile jest to wskazane w ulotce dołączonej do opakowania. Jeśli nie ma takich zaleceń, nie należy przechowywać leków w lodówce, ponieważ może to wpłynąć na ich skuteczność.

Pudełko na tabletki

Możesz kupić specjalne pudełko na tabletki w aptece, lub  w sklepie medycznym. Posiada ono przegródki oznaczone dniami tygodnia, a każdy dzień podzielony jest dodatkowo na pory dnia. Taki system organizacji leków może ułatwić stosowanie się do zaleceń lekarskich. Zapytaj farmaceutę, czy Twoje leki mogą być przechowywane w takim pudełku. W celu optymalnego przechowywania nie zaleca się trzymania leku poza opakowaniem (np. blistrem) dłużej niż 1 tydzień.

Leki w podróży. Jak przyjmować leki w podróży?

• Jeśli podróżujesz do miejsc, gdzie występuje różnica czasu, należy dostosować schemat przyjmowania leków do strefy czasowej kraju docelowego, np. tabletka rano po przebudzeniu, po obiedzie, z wieczornym posiłkiem itp. Możesz to wdrażać stopniowo przez kilka dni, zaczynając przed wylotem i kontynuując na miejscu. Warto to wcześniej zaplanować i skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza w przypadku podróży dłuższych niż 48 godzin i różnic czasowych wynoszących 3 godziny lub więcej.
• Jeśli twoja choroba ma charakter przewlekły, pamiętaj, aby zabrać ze sobą wystarczającą ilość leków, najlepiej z dodatkowym zapasem na 4 dni.
• Zawsze miej przy sobie leki w oryginalnym opakowaniu wraz z ulotką i receptą.
• Jeśli leczysz się na chorobę przewlekłą i podróżujesz samolotem pamiętaj, aby zabrać ze sobą leki do kabiny samolotu, najlepiej z zapasem na 4 dni wraz z receptą. Jest to środek ostrożności na wypadek utraty bagażu.
• Możesz zabrać ze sobą e-receptę transgraniczną. E-recepta transgraniczna docelowo ma ułatwiać wykupienie leku w każdym kraju unijnym. Aktualne informacje znajdziesz na https://pacjent.gov.pl/
• Przed wyjazdem zapoznaj się z przepisami obowiązującymi podczas pobytu za granicą (okazanie recepty lub specjalne upoważnienia przy odprawie celnej).
• Aby uniknąć popełnienia błędu, nie zaleca się kupowania leków za granicą bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.