Na czym polega EKG spoczynkowe? Co może powiedzieć o Twoim sercu?

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Czy wiesz, jak bije Twoje serce, kiedy jest całkowicie spokojne? EKG spoczynkowe pozwala zajrzeć za kulisy jego codziennej pracy i wychwycić to, czego nie da się poczuć. Kilka elektrod, parę minut i wykres, który potrafi zdradzić więcej niż długa rozmowa w gabinecie. Co dokładnie może ujawnić badanie? Kiedy warto je wykonać? Podpowiadamy!

Na czym polega EKG spoczynkowe?

EKG spoczynkowe (elektrokardiogram) to krótkie i bezbolesne badanie, które rejestruje elektryczną czynność Twojego serca, gdy leżysz spokojnie na leżance. Na skórę klatki piersiowej, rąk i nóg przykleja się niewielkie elektrody, które zbierają sygnały z serca, a aparat zamienia je na charakterystyczny zapis w postaci fal i linii.

Każda fala na wykresie odpowiada określonej fazie skurczu i rozkurczu serca. Dzięki temu lekarz może ocenić m.in. rytm serca, częstość jego pracy oraz to, czy impuls elektryczny przechodzi przez mięsień w prawidłowy sposób.

EKG spoczynkowe – wskazania do badania

Lekarz może zlecić EKG spoczynkowe w wielu sytuacjach, m.in. gdy:

• odczuwasz bóle lub ucisk w klatce piersiowej;
• pojawiają się kołatania serca, „przeskakiwanie” uderzeń;
• masz epizody zasłabnięć lub omdleń;
• masz duszność, która wcześniej nie występowała;
• chorujesz na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, chorobę wieńcową;
• planowany jest zabieg w znieczuleniu, a lekarz chce sprawdzić, jak pracuje serce;
• kontrolujesz skuteczność leczenia kardiologicznego.

📋 Co warto wiedzieć: Przy bólu w klatce piersiowej EKG spoczynkowe jest jednym z pierwszych badań, które pomagają ocenić, czy objawy mogą mieć związek z niedokrwieniem serca (np. dławicą piersiową). 

Jak przygotować się do badania EKG?

Przygotowanie do EKG spoczynkowego nie wymaga żadnych specjalnych zabiegów. Najważniejsze jest, aby czuć się komfortowo i spokojnie. W dniu badania załóż luźne ubranie, które łatwo zdjąć lub podwinąć, zwłaszcza w okolicy klatki piersiowej, nadgarstków i kostek. Skóra – w miejscach, gdzie będą przyklejane elektrody – powinna być sucha i wolna od tłustych balsamów, kremów czy olejków. Dzięki temu sygnał z serca zostanie dobrze odebrany.

Bezpośrednio przed badaniem odpocznij kilka minut i uspokój oddech, aby serce pracowało w normalnym rytmie. W dniu badania unikaj intensywnego wysiłku fizycznego oraz napojów zawierających kofeinę lub alkohol – mogą one chwilowo przyspieszyć rytm serca i wpłynąć na wynik. Nie martw się o włosy na klatce piersiowej – personel usunie je, jeśli będzie taka potrzeba.

Jak przebiega badanie EKG spoczynkowe i ile trwa?

Zastanawiasz się, jak dokładnie wygląda badanie EKG spoczynkowe i ile czasu trzeba na nie zarezerwować? To naprawdę prosta i szybka procedura:

1. Przygotowanie – personel medyczny poprosi Cię o odsłonięcie klatki piersiowej, czasem też nadgarstków i kostek. Przed założeniem elektrod skóra zostanie posmarowana niewielką ilością żelu.
2. Zakładanie elektrod – na Twojej skórze umieszczone zostaną małe elektrody (wyglądają jak guziki lub przyssawki), a każda z nich zostanie podłączona cienkim przewodem do aparatu, który rejestruje pracę serca.
3. Rejestrowanie EKG – sam zapis trwa naprawdę krótko, zwykle kilkadziesiąt sekund. Badanie jest bezbolesne. Podczas niego możesz się po prostu zrelaksować, leżeć spokojnie, zamknąć oczy i oddychać naturalnie.
4. Po badaniu – elektrody zostaną odklejone, a zapis przygotowany do przekazania lekarzowi, który zlecił badanie.

Cała procedura od początku do końca zajmuje ok. 10–15 minut.

Co może wykazać EKG spoczynkowe?

Najczęstsze nieprawidłowości, które daje się uchwycić w EKG spoczynkowym, to m.in.:

• Arytmie – np. migotanie przedsionków, tachykardia, bradykardia, częstoskurcze nadkomorowe, pobudzenia dodatkowe, bloki przewodzenia.
• Cechy niedokrwienia mięśnia sercowego – zmiany odcinka ST i załamka T, które mogą sugerować aktualne niedokrwienie lub „bliznę” po przebytym zawale. Odcinek ST to krótki odcinek linii po skurczu komór serca. Zmiany w tym miejscu mogą sugerować, że część mięśnia sercowego nie dostaje wystarczającej ilości tlenu (niedokrwienie) lub wcześniej doszło tam do zawału. Natomiast załamek T to fala pokazująca, jak komory serca „odpoczywają” po skurczu. Nieprawidłowości w tym obszarze również mogą świadczyć o aktualnym niedokrwieniu lub bliznach po przebytym zawale.
• Przerost lewej komory – często jest związany z długo trwającym nadciśnieniem tętniczym, zwłaszcza niekontrolowanym lub nieleczonym.
• Zaburzenia elektrolitowe (np. nieprawidłowy poziom potasu) lub wpływ niektórych leków.

Jeśli zapis sugeruje niedokrwienie lub przebyte incydenty wieńcowe, lekarz może skierować Cię na dalsze badania i zaproponować konsultację kardiologiczną.

Zapis EKG spoczynkowego – jak „czytać” wykres?

Dla większości osób zapis EKG wygląda jak „tajemnicza linia z ząbkami”. To całkowicie normalne – pełna interpretacja wymaga specjalistycznej wiedzy z zakresu kardiologii. Na podstawie badania lekarz będzie mógł Ci powiedzieć:

• czy rytm serca jest prawidłowy;
• czy zapis nie pokazuje cech niedokrwienia lub przebytego zawału;
• czy są jakieś arytmie albo bloki przewodzenia;
• czy wynik wymaga dodatkowych badań lub zmiany leczenia.

💬 Pamiętaj: Dobrym zwyczajem jest przechowywanie kopii wszystkich zapisów EKG – pozwala to porównać aktualne wyniki z poprzednimi, co bywa pomocne przy dalszej diagnostyce.

Częste pytania i odpowiedzi (FAQ)

Jakie są przeciwwskazania do wykonania EKG?

EKG spoczynkowe jest badaniem bezpiecznym (również dla kobiet w ciąży) i praktycznie nie ma przeciwwskazań do jego wykonania. To nieinwazyjna procedura, która polega jedynie na przyklejeniu elektrod na skórę i rejestracji elektrycznej pracy serca. Przeciwwskazaniami mogą być otwarte rany, oparzenia lub stany zapalne skóry w miejscu, gdzie mają zostać przyklejone elektrody. 

Czy warto zrobić EKG spoczynkowe profilaktycznie?

Tak, w wielu sytuacjach EKG spoczynkowe warto wykonać profilaktycznie – zwłaszcza jeśli dotyczą Cię czynniki ryzyka, np. nadciśnienie, cukrzyca, otyłość czy choroby serca w rodzinie. U części osób EKG jest też zlecane w ramach medycyny pracy – np. przy badaniach wstępnych lub okresowych, szczególnie na stanowiskach obciążających układ krążenia lub u osób z chorobami przewlekłymi. Nie ma jednak potrzeby wykonywania go „seryjnie” u każdej osoby, która nie zgłasza żadnych dolegliwości – najlepiej porozmawiać z lekarzem, czy w Twoim przypadku takie badanie jest potrzebne.

Jak często wykonywać EKG spoczynkowe?

Wszystko zależy od wieku, chorób towarzyszących, objawów i przyjmowanych leków. Jeśli leczysz się kardiologicznie, zasadność wykonywania badania EKG zwykle ustala lekarz prowadzący. Stosuj się do jego zaleceń i zgłaszaj nowe objawy, które mogą wymagać dodatkowego zapisu.

Czy EKG spoczynkowe można zrobić bez skierowania?

W wielu placówkach prywatnych można wykonać EKG spoczynkowe bez skierowania, po prostu umawiając się na badanie. Nawet jeśli zrobisz EKG „na własną rękę”, konieczna jest później konsultacja z lekarzem, który wynik zinterpretuje w kontekście Twojego stanu zdrowia. Dlatego najlepiej traktować EKG nie jako samodzielny test, lecz element szerszej oceny kardiologicznej.

Czy kawa lub napoje energetyczne wpływają na EKG?

Tak, kofeina oraz składniki napojów energetycznych mogą chwilowo przyspieszać rytm serca i nieznacznie podnosić ciśnienie, co może odbić się na zapisie EKG, np. w postaci szybszego tętna. Dlatego lepiej powstrzymać się od picia tych napojów na 1–2 godziny przed badaniem. 

Czy EKG spoczynkowe wykrywa nadciśnienie?

Nie, EKG nie mierzy ciśnienia tętniczego – do tego służy ciśnieniomierz zakładany na ramię. W zapisie EKG można jednak czasem zobaczyć pośrednie skutki długo trwającego, źle kontrolowanego nadciśnienia, np. przerost lewej komory serca. 

Czy stres może zaburzyć wynik EKG?

Tak, silny stres może chwilowo przyspieszyć rytm serca, wywołać drobne arytmie czy uczucie kołatania, które pojawi się w zapisie EKG. Dlatego przed badaniem dobrze jest chwilę posiedzieć w poczekalni, spokojnie oddychać i dać sobie kilka minut na odpoczynek.