Gdy serce traci rytm – jak rozpoznać migotanie przedsionków?

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Serce, które do tej pory biło spokojnie, nagle przyspiesza, „gubi rytm” i kołacze tak, że trudno o czymkolwiek innym myśleć. Do tego dochodzi duszność, osłabienie, czasem też zawroty głowy – i naturalne pytanie: „Czy z moim sercem dzieje się coś poważnego?”. Migotanie przedsionków jest jedną z najczęstszych rodzajów arytmii u dorosłych, ale nie musi oznaczać końca normalnej aktywności. Sprawdź, skąd bierze się ta przypadłość, jak ją rozpoznać i leczyć.

Czym jest migotanie przedsionków?

Migotanie przedsionków, w skrócie AF (ang. atrial fibrillation), to zaburzenie rytmu serca, w którym przedsionki przestają kurczyć się regularnie. Zamiast jednego mocnego impulsu w każdym cyklu pojawia się wiele chaotycznych sygnałów elektrycznych, a przedsionki raczej „drżą”, niż pracują jak mała pompka.

Komory serca odbierają te sygnały w nieregularny sposób, dlatego tętno staje się zazwyczaj:

• nieregularne – raz szybsze, raz wolniejsze, bez wyraźnego rytmu;
• często zbyt szybkie – serce potrafi bić w tempie szybszym niż 100 uderzeń na minutę nawet wtedy, gdy odpoczywasz.

Migotanie przedsionków może: pojawiać się napadowo (zaczynać się nagle i samoistnie ustępować), utrzymywać się dłużej lub stać się arytmią przewlekłą. Im szybciej otrzymasz diagnozę, tym mniejsze ryzyko poważnych powikłań, takich jak udar mózgu. 

Objawy migotania przedsionków u dorosłych

Migotanie przedsionków może dawać bardzo różne objawy. Część osób odczuwa je bardzo wyraźnie, u innych przebiega z małą liczbą symptomów albo wręcz „po cichu”.

Typowe dolegliwości to m.in.:

• nagłe lub nawracające kołatanie serca – uczucie, że serce bije za szybko, zbyt mocno, nierówno;
• duszność, szczególnie przy wysiłku, który wcześniej nie sprawiał problemu;
• łatwe i szybsze męczenie się – spadek tolerancji wysiłku;
• uczucie „pustki w głowie”, zawroty, czasami krótkotrwałe zasłabnięcia;
• uczucie lęku, niepokoju.

Zdarza się jednak, że migotanie przedsionków nie daje żadnych wyraźnych sygnałów. Wtedy zazwyczaj wykrywa się je przypadkowo – przy rutynowym badaniu EKG (elektrokardiogram), badaniu przed zabiegiem lub w trakcie diagnostyki innych problemów zdrowotnych. Nawet takie „nieme” migotanie zwiększa ryzyko udaru mózgu, dlatego warto regularnie kontrolować ciśnienie i tętno, zwłaszcza po 65. roku życia lub przy chorobach serca.

Skąd bierze się migotanie przedsionków? Najczęstsze przyczyny

Migotanie przedsionków najczęściej wiąże się z innymi chorobami serca lub schorzeniami ogólnoustrojowymi, które z czasem zmieniają budowę i pracę przedsionków.

W grupie ryzyka znajdują się osoby, których dotyczą takie problemy jak:

• nadciśnienie tętnicze;
• choroba wieńcowa i przebyte zawały;
• wady zastawkowe serca;
• niewydolność serca;
• otyłość i bezdech senny;
• cukrzyca;
• przewlekłe choroby płuc;
• przewlekłe spożywanie alkoholu w dużych ilościach;
• wiek (ryzyko rośnie po 65. roku życia);
• obciążenie rodzinne.

Ten rodzaj arytmii może wystąpić również u osób, które nie mają problemów z sercem – mówi się wtedy o tzw. AF izolowanym, ale i w takich sytuacjach lekarz zwykle szuka możliwych przyczyn i czynników ryzyka.

📋 Co warto wiedzieć: Nadciśnienie tętnicze bardzo często idzie w parze z migotaniem przedsionków. Przewlekle podwyższone ciśnienie z czasem przeciąża serce i sprzyja przebudowie przedsionków. Jeśli masz nieuregulowane ciśnienie lub dopiero podejrzewasz nadciśnienie, sprawdź, jak je rozpoznać i co możesz zrobić, aby ustabilizować wyniki:
https://receptanazdrowie.pl/Nadcisnienie-tetnicze.

Jak lekarz rozpoznaje migotanie przedsionków?

Pierwszym krokiem jest rozmowa – lekarz zapyta Cię o charakter dolegliwości, moment ich pojawienia się, czynniki, które je wywołują, oraz o choroby przewlekłe i przyjmowane leki. Następnie wykona badanie fizykalne, zmierzy ciśnienie i tętno.

Najważniejszy krok diagnostyczny to EKG (elektrokardiogram). To proste, nieinwazyjne badanie, które rejestruje pracę serca. W przypadku migotania przedsionków w zapisie widać m.in. brak typowej fali przedsionkowej i nieregularne odstępy między zespołami QRS, co odzwierciedla nieregularny rytm komór.

Ponieważ napady arytmii mogą pojawiać się i znikać, lekarz może zlecić dodatkowo:

• holter EKG – całodobowy lub kilkudobowy zapis EKG podczas normalnej aktywności;
• telemonitoring lub rejestratory zdarzeń – zwłaszcza gdy kołatania są rzadkie, a podejrzewa się migotanie napadowe;
• echo serca (USG serca) – aby ocenić budowę serca, kurczliwość i zastawki;
• badania krwi (np. tarczyca, elektrolity), jeśli istnieje podejrzenie dodatkowych przyczyn.

Na czym polega leczenie migotania przedsionków?

W leczeniu migotania przedsionków lekarz ma zwykle kilka celów naraz: zmniejszyć ryzyko udaru mózgu, złagodzić kołatania, duszność i zmęczenie oraz ustabilizować choroby towarzyszące, które „nakręcają” arytmię. Dlatego w trakcie terapii zaleca się leki zmniejszające krzepliwość krwi – ich zadaniem jest przede wszystkim zapobieganie tworzeniu się skrzeplin w przedsionkach serca, które mogłyby oderwać się i doprowadzić do udaru mózgu.

Celem leczenia jest także przywrócenie i utrzymanie prawidłowego rytmu zatokowego. Służą do tego leki przeciwarytmiczne, kardiowersja, czyli krótkie „wyzerowanie” arytmii impulsem elektrycznym w szpitalu, albo zabieg ablacji, podczas którego specjalista precyzyjnie niszczy te fragmenty tkanki w sercu, które generują lub podtrzymują arytmię.

Równie ważne jest leczenie nadciśnienia, cukrzycy, bezdechu sennego, kontrola masy ciała oraz ograniczenie alkoholu i papierosów – bez tego arytmia będzie miała idealne warunki, żeby wciąż wracać, mimo stosowania odpowiednich leków.

Życie z migotaniem przedsionków – o czym warto pamiętać?

Migotanie przedsionków może mieć charakter przewlekły, ale wcale nie musi przeszkadzać w codziennym życiu. Aby nie tracić komfortu, przyjmuj leki zgodnie z zaleceniami lekarza, a oprócz tego:

• naucz się „czytać” swoje tętno: raz na jakiś czas, szczególnie przy gorszym samopoczuciu, przyłóż dwa-trzy palce do tętnicy na nadgarstku. Zwróć uwagę, czy serce bije równo, czy nie jest za szybkie. Jeśli coś Cię niepokoi, skonsultuj to z lekarzem;
• pamiętaj o aktywności fizycznej: umiarkowany, regularny wysiłek (spacer, nordic walking, rower, pływanie) jest wskazany, jednak plan aktywności warto omówić z lekarzem;
• dbaj o sen i odpoczynek: przewlekły stres, zarwane noce, nadmiar kawy czy alkoholu mogą sprzyjać napadom arytmii. Zaobserwuj, co u Ciebie jest największym „wyzwalaczem” dolegliwości.
  
  

💬 Pamiętaj: Napady kołatania i świadomość zwiększonego ryzyka udaru mózgu to także duże obciążenie psychiczne. Dlatego nie wahaj się skorzystać ze wsparcia psychologa, który pomoże Ci radzić sobie z lękiem i kontrolować codzienny stres. 

Częste pytania i odpowiedzi (FAQ)

Czy migotanie przedsionków jest niebezpieczne?

Tak, migotanie przedsionków to arytmia, której nie warto bagatelizować, bo zwiększa ryzyko udaru mózgu i niewydolności serca. Jednak przy dobrze dobranych lekach, kontroli ciśnienia, cukru, masy ciała i zmianie stylu życia możesz normalnie funkcjonować, pracować, chodzić na spacery i planować przyszłość, tylko z większą uważnością.

Czy migotanie przedsionków może samo ustąpić?

Tak, napad migotania przedsionków może czasem zacząć się i skończyć sam – po kilku minutach, godzinach, a nawet dniach. Nadal jednak wymaga to diagnozy i omówienia z lekarzem, bo również przemijające epizody zwiększają ryzyko udaru i zwykle trzeba ocenić, czy nie są potrzebne leki przeciwkrzepliwe.

Kiedy jechać na SOR przy kołataniu serca?

Na SOR jedź wtedy, gdy kołataniu serca towarzyszy ból lub silny ucisk w klatce piersiowej, nagła duszność, uczucie omdlenia, bardzo duże osłabienie, bladość, zimny pot albo nagłe zaburzenia mowy, widzenia czy osłabienie jednej strony ciała. 

Czy stres wywołuje migotanie przedsionków?

Silny, długotrwały stres może ułatwiać pojawianie się napadów arytmii, ale rzadko jest jedyną przyczyną. Najczęściej stres „nakłada się” na inne problemy, takie jak nadciśnienie, choroba wieńcowa, otyłość czy bezdech senny. Organizm reaguje wtedy wyższym ciśnieniem, szybszym tętnem, gorszym snem, a to sprzyja rozchwianiu rytmu serca. 

Jakie badania kontrolne wykonywać przy migotaniu przedsionków?

Plan kontroli zawsze ustala lekarz, ale najczęściej obejmuje okresowe EKG, czasami badanie holter EKG (24- lub 48-godzinny zapis pracy serca) oraz echo serca. Do tego dochodzą badania krwi – m.in. ocena krzepliwości (przy niektórych lekach przeciwkrzepliwych), funkcji nerek i wątroby, poziomu cholesterolu, cukru czy hormonów tarczycy. 

Czy dieta pomaga przy migotaniu przedsionków?

Dieta sama w sobie nie „wyleczy” migotania przedsionków, ale jest ważną częścią dbania o serce. Zdrowe odżywianie pomaga obniżyć ciśnienie krwi, unormować masę ciała oraz poprawić poziom cholesterolu i cukru we krwi – a to czynniki, które mają ogromny wpływ na częstość napadów arytmii. W praktyce oznacza to więcej warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów, ryb i orzechów, a mniej soli, tłustych mięs, słodyczy, alkoholu i przetworzonego jedzenia. To dieta korzystna dla serca i nie chodzi tu tylko o problem arytmii.