Jaki jest związek między pogorszeniem wzroku a nadciśnieniem i chorobami serca?

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Pogorszenie wzroku najczęściej kojarzy się z zakupem nowych okularów, ale czasem oczy jako pierwsze „podpowiadają”, że dzieje się coś w układzie krążenia. Zamazany obraz, jednostronna utrata ostrości, mroczki lub błyski mogą mieć związek z nadciśnieniem, migotaniem przedsionków, zaawansowaną miażdżycą, a nawet udarem. Dowiedz się, w jakich sytuacjach problemy z oczami nie są tematem tylko dla okulisty. 

Dlaczego serce i wzrok są ze sobą powiązane?

Żeby zrozumieć związek pogorszenia wzroku z chorobami serca, trzeba zacząć od anatomii. Siatkówka – cienka warstwa na dnie oka odpowiedzialna za odbieranie bodźców wzrokowych – jest jedną z najmocniej unaczynionych tkanek w organizmie. Nerw wzrokowy również potrzebuje stałego dopływu krwi i tlenu.

W badaniu dna oka lekarz widzi drobne naczynia krwionośne, które reagują na te same czynniki co naczynia w sercu i mózgu: nadciśnienie, miażdżycę, wysoki cholesterol, cukrzycę, zaburzenia krzepnięcia. Jeśli mikrokrążenie w oku jest uszkodzone, często oznacza to, że podobne procesy zachodzą w innych narządach.

Dlatego pogorszenie wzroku – zwłaszcza nagłe lub jednostronne – bywa ważną podpowiedzią, że należy uważniej przyjrzeć się układowi sercowo-naczyniowemu.

Jak nadciśnienie tętnicze może wpływać na wzrok?

Przewlekle podwyższone ciśnienie uszkadza ściany drobnych naczyń w siatkówce oka, co nazywane jest retinopatią nadciśnieniową.

Na początku retinopatia nadciśnieniowa nie musi dawać wyraźnych objawów. Z czasem możesz zauważyć:

pogorszenie ostrości widzenia;trudności z czytaniem drobnego druku;wrażenie, że „światło jest gorsze” w jednym oku;mroczki lub lekką mgłę.

Leczenie retinopatii nadciśnieniowej polega przede wszystkim na dobrym wyrównaniu ciśnienia i kontroli innych czynników ryzyka (np. podwyższonego poziomu glukozy czy cholesterolu). W niektórych sytuacjach potrzebne jest także miejscowe leczenie okulistyczne, np. przy obrzęku plamki.

Aby dowiedzieć się, jakie mogą być inne powikłania nadciśnienia tętniczego, zajrzyj do artykułu: https://receptanazdrowie.pl/Nadcisnienie-tetnicze. 

Choroby serca, które mogą dawać objawy oczne

Pogorszenie wzroku nie zawsze jest tematem dla okulisty. Sprawdź, jakie choroby układu sercowo-naczyniowego mogą dawać objawy oczne.

Migotanie przedsionków i zatory do naczyń oka

W migotaniu przedsionków serce nie pracuje miarowo – jego rytm jest chaotyczny, przez co krew nie przepływa tak, jak powinna. W takiej sytuacji często powstają skrzepliny, czyli niewielkie grudki krwi, które tworzą się wewnątrz naczyń i mogą je zatykać. Jeśli oderwą się od ściany serca, mogą popłynąć wraz z krwią i zablokować naczynie krwionośne w mózgu lub oku. W praktyce oznacza to zwiększone ryzyko udaru, przemijającego ataku niedokrwiennego (TIA, ang. Transient Ischemic Attack) albo zatoru tętnicy siatkówki.

Kiedy skrzeplina zablokuje tętnicę środkową siatkówki, dochodzi do nagłej, zwykle bezbolesnej utraty widzenia w jednym oku. To stan alarmowy, który wymaga natychmiastowego wezwania pogotowia – traktuje się go tak samo poważnie jak objawy udaru mózgu.

Miażdżyca, cholesterol i zwężenie tętnicy szyjnej

Kiedy w tętnicach odkłada się zbyt dużo cholesterolu, tworzą się tzw. blaszki miażdżycowe. Z czasem mogą one zwężać naczynia, m.in. tętnice szyjne, które doprowadzają krew zarówno do mózgu, jak i do oka. Jeśli dopływ krwi jest ograniczony, wzrok może nagle „zanikać”.

Typowym przykładem jest amaurosis fugax, czyli chwilowa utrata widzenia w jednym oku. Osoby, które jej doświadczają, często opisują to tak, jakby ktoś „opuścił żaluzję” w polu widzenia. Po kilku minutach wszystko wraca do normy, ale to poważny sygnał ostrzegawczy, że w tętnicy szyjnej mogą tworzyć się zatory.

W takiej sytuacji lekarz zwykle kieruje na USG Doppler tętnic szyjnych, a także sprawdza, czy istnieją inne czynniki ryzyka, takie jak podwyższony poziom cholesterolu, glukozy czy nadciśnienie. Tego typu badania, które mogą uchronić Cię nie tylko przed pogorszeniem wzroku, ale też przed udarem.

Niewydolność serca i zaburzenia krążenia

Kiedy serce nie pompuje krwi wystarczająco sprawnie, całe ciało dostaje jej mniej – dotyczy to także oczu, które są wyjątkowo wrażliwe na niedotlenienie. Przy niewydolności serca mogą pojawiać się obrzęki, wahania ciśnienia i ogólne zaburzenia krążenia. W takich warunkach struktury oka – w tym nerw wzrokowy – są narażone na uszkodzenia.

📋 Co warto wiedzieć: U części osób z niewydolnością serca częściej tworzą się skrzepliny. Kiedy jedna z nich zablokuje naczynie w oku, może dojść do zakrzepu żyły środkowej siatkówki – nagłego, wyraźnego pogorszenia widzenia w jednym oku. To sytuacja wymagająca pilnej konsultacji okulistycznej i dalszej diagnostyki kardiologicznej, ponieważ wzrok i serce mogą wysyłać sygnały alarmowe w tym samym momencie.

Kiedy problemy ze wzrokiem są sygnałem alarmowym?

Nie każde pogorszenie wzroku oznacza chorobę serca lub udar, jednak istnieją sytuacje, w których oczy informują o poważnym problemie. Jeśli masz nadciśnienie, choroby serca, arytmię lub inne czynniki ryzyka naczyniowego, musisz wiedzieć, które objawy nie mogą czekać na rutynową wizytę okulistyczną.

Natychmiastowej reakcji wymagają m.in.:

• nagła utrata widzenia w jednym oku – całkowita lub niemal całkowita (widzisz tylko światło lub cienie);
• pogorszenie wzroku połączone z objawami udaru (np. opadnięcie kącika ust, osłabienie ręki lub nogi, trudność w mówieniu);
• błyski, mroczki, „mglista zasłona” przed oczami, bardzo wysokie ciśnienie i silny ból głowy – mogą świadczyć o przełomie nadciśnieniowym, czyli nagłym, bardzo dużym wzroście ciśnienia tętniczego, które zagraża zdrowiu i życiu, lub innym incydencie naczyniowym;
• krótki epizod utraty widzenia w jednym oku, który sam ustępuje (amaurosis fugax).

💬 Pamiętaj: W takich sytuacjach dzwoń na 112 lub udaj się do SOR. Lepiej zareagować zbyt szybko niż za późno – liczy się czas, zarówno dla mózgu, jak i dla oka.

Jakie badania wykonać przy problemach ze wzrokiem i podejrzeniu chorób serca?

Jeśli istnieje podejrzenie, że pogorszenie wzroku może mieć związek z nadciśnieniem, miażdżycą, migotaniem przedsionków czy innymi chorobami serca, lekarz zazwyczaj nie ogranicza się do samego badania oczu. Ocenia cały układ krążenia i czynniki, które mogły doprowadzić do problemów w naczyniach oka.

Diagnostyka obejmuje najczęściej:

• ocenę serca i krążenia – regularne pomiary ciśnienia tętniczego lub dobowe monitorowanie ABPM (ang. Ambulatory Blood Pressure Monitoring), EKG (elektrokardiogram), a w uzasadnionych przypadkach holter EKG (całodobowe lub dłuższe monitorowanie pracy serca). Dzięki temu można wykryć nadciśnienie, jego skoki, przełom nadciśnieniowy czy arytmie, takie jak migotanie przedsionków;
• badanie okulistyczne – lekarz ocenia dno oka, czyli naczynia, siatkówkę i nerw wzrokowy, a także bada ostrość i pole widzenia. W ten sposób można wykryć m.in. retinopatię nadciśnieniową, cukrzycową, zakrzepy lub zatory w naczyniach oka;
• badania krwi i badania obrazowe – zwykle obejmują lipidogram (cholesterol), glukozę, kreatyninę, czasami też parametry krzepnięcia. Jeśli podejrzewa się problemy z naczyniami, lekarz może zlecić także USG Doppler tętnic szyjnych lub echo serca.

Badania to ważna część profilaktyki. Aby pomóc sercu i chronić wzrok, możesz zrobić jeszcze więcej. Kluczem do zdrowia są dobre nawyki na co dzień: aktywność fizyczna, zbilansowana dieta i rezygnacja z używek.

Częste pytania i odpowiedzi (FAQ)

Czy nadciśnienie może trwale pogorszyć wzrok?

Tak – długo nieleczone lub źle kontrolowane nadciśnienie może uszkadzać naczynia siatkówki (retinopatia nadciśnieniowa), co prowadzi do trwałego spadku ostrości widzenia. Dodatkowo zwiększa ryzyko zakrzepów i zatorów w naczyniach oka, a te mogą skończyć się nieodwracalną utratą widzenia w jednym oku.

Mam nadciśnienie – jak często badać wzrok?

Przy nadciśnieniu, cukrzycy lub chorobach serca zwykle zaleca się pełne badanie okulistyczne przynajmniej raz w roku, nawet jeśli nie ma wyraźnych dolegliwości. Kiedy pojawiają się nowe objawy (zamazane widzenie, mroczki, „dziwne” wrażenia w jednym oku), warto zgłosić się na kontrolę wcześniej. 

Czy nagłe pogorszenie widzenia zawsze oznacza udar?

Nie zawsze, ale nagła utrata widzenia w jednym oku, „zasłona” przed okiem albo zaburzenia widzenia połączone z opadaniem kącika ust czy osłabieniem ręki to powody, by natychmiast wezwać pogotowie. Lepiej potraktować takie objawy jak możliwy udar lub TIA, zamiast je przeczekać.

Czy poprawa ciśnienia tętniczego może poprawić wzrok?

Zmian, które doprowadziły do blizn czy utraty części komórek siatkówki, nie da się cofnąć. Jednak dobra kontrola ciśnienia pomaga zatrzymać lub spowolnić dalsze uszkodzenia naczyń w oku.