Magnez, potas i wapń - kluczowe składniki w diecie przy nadciśnieniu. Dieta i suplementacja

Dieta w nadciśnieniu tętniczym jest kluczowa. Dzięki właściwemu żywieniu i odpowiedniej suplementacji pierwiastków, takich jak magnez, potas, wapń, możemy skutecznie regulować ciśnienie krwi.

Składniki mineralne a dieta na nadciśnienie

Pierwiastki mineralne takie jak sód, potas, wapń i magnez odgrywają kluczową rolę w prawidłowej regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Wymienione pierwiastki, a zwłaszcza sód i potas, regulują również równowagę płynów w organizmie, a tym samym wpływają na wydajność serca. Niestety współczesny model żywienia, który zawiera dużo soli, jest często oparty na przetworzonej żywności, sprzyja niedoborom tych składników. Niedobory prowadzą do problemów z utrzymaniem prawidłowego ciśnienia krwi, a wręcz predysponują do rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Spożywamy dużo sodu. Wysokie spożycie potasu i magnezu chroni przed rozwojem nadciśnienia tętniczego i wzrostem ciśnienia krwi wraz z wiekiem. Znaczne zmniejszenie spożycia sodu jest skuteczne w leczeniu nawet ciężkiego nadciśnienia. Umiarkowane ograniczenie spożycia sodu lub zwiększenie spożycia potasu dają dobre efekty u niektórych pacjentów z nadciśnieniem. Suplementowanie magnezu i ewentualnie wapnia także może skutecznie przyczynić się do obniżenia ciśnienia krwi u niektórych osób z nadciśnieniem tętniczym. U pacjentów z nadciśnieniem, którzy przyjmują na stałe leki, ograniczenie sodu, suplementacja potasu i magnezu wzmacniają efekt terapeutyczny. Prowadzą do zmniejszenia dawki preparatu oraz zmniejszają działania niepożądane przepisanych leków na nadciśnienie tętnicze. 

Sód w nadciśnieniu tętniczym

Ścisły związek między nadciśnieniem tętniczym a spożyciem sodu w diecie jest powszechnie znany i potwierdzony wieloma badaniami. Zmniejszenie spożycia sodu nie tylko obniża ciśnienie krwi i częstość występowania nadciśnienia, ale wiąże się również ze zmniejszeniem zachorowalności i śmiertelności z powodu chorób układu krążenia. Długotrwałe zmniejszenie spożycia soli wpływa istotnie na spadek ciśnienia krwi zarówno u osób z nadciśnieniem, jak i osób z prawidłowym ciśnieniem, niezależnie od płci i grupy etnicznej. Większe spadki skurczowego ciśnienia krwi występują przy większej redukcji spożycia soli w diecie. Wysokie spożycie sodu i wzrost ciśnienia krwi są związane z zatrzymaniem wody, wzrostem obwodowego oporu systemowego, zmianami w funkcji śródbłonka, zmianami w strukturze i funkcji dużych tętnic elastycznych, modyfikacją aktywności współczulnej i autonomicznej modulacji neuronalnej układu sercowo-naczyniowego.

Więcej na temat soli w nadciśnieniu tętniczym możesz przeczytać tu: Wpływ spożycia soli na patogenezę i leczenie nadciśnienia tętniczego oraz Ograniczenie soli w dietetycznym podejściu do zatrzymania nadciśnienia.

Potas, wapń i magnez w nadciśnieniu tętniczym

Dieta na nadciśnienie tętnicze musi przede wszystkim zapewniać odpowiednią ilość wapnia, magnezu i potasu.

Wapń jest najobficiej występującym minerałem w organizmie i przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania wielu procesów w organizmie.  Wapń pomaga utrzymać zdrowe ciśnienie krwi, dzięki temu składnikowi naczynia krwionośne mogą kurczyć się i rozszerzać.

Podstawowe źródła wapnia w naszym pożywieniu to: mleko i jego przetwory, sardynki, zielone warzywa liściaste i brokuły, morele i figi suszone, migdały, orzechy laskowe, sezam, mak, komosa ryżowa, amarantus, rośliny strączkowe, algi morskie, woda mineralna z dużą zawartością wapnia.

Kolejnym istotnym pierwiastkiem, który bierze udział w wielu istotnych procesach zachodzących w ludzkim organizmie jest magnez. Oprócz regulowania poziomu ciśnienia krwi, magnez pomaga utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi, a także wpływa na gęstość kości. Magnez jest kofaktorem (związek chemiczny, który jest potrzebny enzymom w konkretnych reakcjach chemicznych – przyp. red.) w ponad 300 reakcjach enzymatycznych w organizmie, w tym syntezie białek, funkcjonowaniu mięśni i nerwów oraz kontroli poziomu glukozy we krwi. Jego wpływ na układ sercowo-naczyniowy jest podobny do roli potasu. Zarówno magnez, jak i potas mają istotny udział w przewodzeniu impulsów elektrycznych w sercu i układzie nerwowym organizmu.

Źródła magnezu to między innymi: rośliny strączkowe, produkty pełnoziarniste, orzechy, nasiona, kakao, gorzka czekolada, zielone warzywa, produkty wzbogacane, woda mineralna z wysoką zawartością magnezu.

Niedobór magnezu może być spowodowany niskim spożyciem w diecie, nadmiernymi stratami z powodu niektórych schorzeń (w tym alkoholizmu) lub niektórych leków.

Potas jest niezbędny do niemal każdego procesu zachodzącego w organizmie. Bierze udział w pracy nerek i serca, pomaga w kurczeniu się mięśni oraz w przekazywaniu bodźców nerwowych. Niskie spożycie potasu wiąże się ze wzrostem ciśnienia krwi. Dieta bogata w potas może obniżyć ciśnienie krwi. Dzieje się tak, ponieważ dochodzi do wydalania sodu z moczem i zwiększonego rozszerzenia naczyń krwionośnych, a to zmniejsza objętość krwi.

Jeśli chodzi o źródła potasu należy wymienić: owoce (w tym suszone morele, śliwki, rodzynki i banany), sok pomarańczowy, pomidory, ziemniaki, rośliny strączkowe, orzechy.

Niedobór potasu może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi, większego ryzyka wystąpienia kamieni nerkowych, obrotu kostnego i wydalania wapnia z moczem.

Jeżeli istnieją problemy ze spożyciem odpowiedniej dawki potasu, wapnia i magnezu, należy rozważyć suplementację. Ważne jest, aby nie przyjmować więcej niż zalecaną ilość każdego minerału, ponieważ spożywanie nadmiaru suplementów może być niebezpieczne. 

Aktualne europejskie wytyczne dotyczące postępowania w podwyższonym ciśnieniu i nadciśnieniu tętniczym rekomendują wzrost spożycia potasu o 0,5-1,0g/dzień.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o roli pierwiastków w leczeniu nadciśnienia tętniczego, przeczytaj artykuł: Potas, magnez i wapń: ich rola zarówno w przyczynie, jak i leczeniu nadciśnienia.

Cynk, miedź i żelazo w nadciśnieniu tętniczym

Miedź i żelazo zwiększają poziom wolnych rodników działających jako prooksydant (substancje chemiczne, które wywołują stres oksydacyjny – przyp. red.), co prowadzi do zwiększonego obwodowego oporu naczyniowego i nadciśnienia. Zwiększony poziom cynku może być spowodowany wewnątrzkomórkowym wzrostem cynku nerkowego sprzyjającym aktywności anhydrazy węglanowej i powodującym efekt przeciwny do efektu niektórych leków moczopędnych. Natomiast podwyższony poziom cynku prowadzi do wysokiej aktywności układu współczulnego. Osoby z nadciśnieniem powinny regularnie badać stężenie tych pierwiastków we krwi.

Tu dowiesz się więcej na ten temat: Cynk, miedź i ciśnienie krwi: badania populacji ludzkiej

Jaka jest najlepsza dieta na nadciśnienie?

Jaką dietę na nadciśnienie wybrać? Dieta DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) jest zalecana osobom, które chcą zapobiegać lub leczyć wysokie ciśnienie krwi i zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby serca. Skupia się na owocach, warzywach, pełnych ziarnach, odtłuszczonym nabiale, roślinach strączkowych, rybach i chudym mięsie. Jej głównym założeniem jednak jest ograniczenie soli w diecie do 5g/dobę.

Więcej o tym, jaka jest najlepsza dieta na nadciśnienie można przeczytać w artykule: Przestrzeganie diety DASH i ryzyko nadciśnienia

Więcej o diecie DASH oraz przykładowy jadłospis znajdziesz w artykule: Dieta DASH - zasady, przepisy. Polecany jadłospis na diecie DASH

Autorką artykułu jest dr. n o zdr. Hanna Stolińska, dietetyk kliniczny. Więcej o autorce przeczytasz TU.