Co trzeci pacjent nie znajduje pomocy. Pierwszy krok? Oddaj próbkę krwi i zostań potencjalnym dawcą szpiku

Oddanie próbki krwi to bezbolesny zabieg, który może uratować komuś życie. Dawcą szpiku kostnego może zostać niemal każdy. Rejestracja w bazie dawców szpiku to prosty krok, który może pomóc osobom chorym na ostrą białaczkę szpikową jak i inne nowotwory krwi. - Chciałabym obalić
mit, że tylko osoba bez żadnych problemów zdrowotnych może zarejestrować się i zostać dawcą. Chorób, które są poważnym przeciwskazaniem jest niewiele – mówi specjalistka transfuzjologii klinicznej dr Agata Zalech-Rechnio, Kierownik Ośrodka Dawców Szpiku w Instytucie Transfuzjologii i Hematologii w Warszawie.

Jak zostać dawcą szpiku kostnego? Przede wszystkim nie bójmy się

Dla około 30 proc. chorych na ostrą białaczkę szpikową i inne nowotwory krwi w dalszym ciągu nie udaje się znaleźć niespokrewnionego dawcy szpiku. W centralnym rejestrze figuruje ponad 2,3 mln potencjalnych dawców. – Może twój czy mój wzór antygenowy jest tym, którego tam brakuje? – mówi dr Agata Zalech-Rechnio, Kierownik Ośrodka Dawców Szpiku w Instytucie Transfuzjologii i Hematologii w Warszawie i rozwiewa wątpliwości dotyczące procedury pobrania szpiku: - Pobranie
komórek krwiotwórczych to zabieg wykonywany w trybie ambulatoryjnym, czyli nie wymaga hospitalizacji. Przeprowadzany jest poprzez pobranie krwi od dawcy. Sam zabieg jest bezpieczny i nie wiąże się z ryzykiem zakażenia. Tutaj na pewno chciałabym obalić mit, że tylko osoba bez żadnych problemów zdrowotnych może się zarejestrować i zostać dawcą. Takich chorób, gdzie są poważne przeciwskazania jest naprawdę niewiele. W dzisiejszych czasach występuje mnóstwo alergii, często zdarza się depresja, nadciśnienie tętnicze czy niedoczynność tarczycy. Kiedy te schorzenia są prawidłowo leczone, dobrze kontrolowane, to absolutnie nie stanowią powodu dyskwalifikacji. O szczegóły najlepiej zapytać bezpośrednio lekarza kwalifikującego w ośrodku dawców szpiku. Jeśli mamy jakieś wątpliwości, na pewno dostaniemy rzetelną odpowiedź.

Jak zostać dawcą szpiku kostnego?

Wiele osób zastanawia się, czy pobranie szpiku jest bolesne. Na początek warto podkreślić, że rejestracja w systemie jest niezwykle prosta i całkowicie bezbolesna - wystarczy wypełnić formularz i oddać niewielką próbkę krwi.

Jeśli okaże się, że próbka jest zgodna z konkretnym pacjentem, przechodzisz szczegółowe badania kontrolne. Dopiero potem może dojść do pobrania komórek krwiotwórczych.

Sam zabieg pobrania szpiku również nie wiąże się z bólem, ponieważ odbywa się w znieczuleniu ogólnym. Komórki pobierane są z wnętrza kości biodrowej, a dawca nie odczuwa tego w trakcie procedury.

- Po zabiegu dawca spędza jeden dzień w szpitalu, co pozwala na podanie leków przeciwbólowych i zapewnienie pełnego komfortu. Jeśli mówimy o pobraniu komórek krwiotwórczych, większość dawców nie odczuwa większych dolegliwości - wyjaśnia lekarka. Można je porównać do objawów podobnych do grypy. Ewentualny dyskomfort można łatwo opanować, stosując dostępne bez recepty leki, takie jak paracetamol. Nie ma więc powodu do obaw. To niewielkie poświęcenie, które może uratować życie osobom chorym m.in. na ostrą białaczkę szpikową czy inne agresywne nowotwory krwi.

Warto też podkreślić, że dawca nie traci żadnych dodatkowych komórek - poza tymi, które są potrzebne. Sprzęt używany podczas pobrania jest jałowy, jednorazowy i zakładany bezpośrednio przed zabiegiem. Dzięki temu nie istnieje ryzyko zakażenia w trakcie pobierania komórek krwiotwórczych - dodaje lekarka.

Jak zostać dawcą szpiku kostnego? Krok po kroku

Jakich formalności należy dopełnić, aby zostać dawcą? - W pierwszym kroku należy wpisać się do centralnego rejestru niespokrewnionych potencjalnych dawców szpiku i krwi. Można zgłosić się na przykład do centrum krwiodawstwa, które współpracuje z ośrodkiem dawców szpiku – opowiada lekarka. Wszystko można zrobić także online. Potrzebne informacje potencjalny dawca szpiku może znaleźć pod linkiem: Rejestracja kandydata na dawcę szpiku w ODS IHiT - Instytut Hematologii i Transfuzjologii - Portal Pacjenta

- Aby się zarejestrować, trzeba mieć skończone 18 lat. Mogą się zgłosić osoby między osiemnastym a pięćdziesiątym piątym rokiem życia. Dawcą rzeczywistym można zostać do ukończenia 65 lat – dopowiada ekspertka z Ośrodka Dawców Szpiku w Instytucie Transfuzjologii i Hematologii w
Warszawie.

Gdy zostaniemy wstępnie dopasowani do konkretnego pacjenta, rejestr kontaktuję się z nami w tej sprawie. Kolejny krok to oddanie następnej próbki krwi żylnej w celu przeprowadzenia testów zgodności tkankowej.

Dlaczego pobranie dodatkowych próbek krwi żylnej na badania antygenów zgodności tkankowej jest tak ważne w kontekście zostania dawcą komórek krwiotwórczych? – Badamy unikalne elementy znajdujące się na powierzchni naszych komórek, które sprawiają, że każdy z nas jest niepowtarzalny. To właśnie ich dopasowanie odgrywa kluczową rolę w procesie transplantacji - tłumaczy dr Agata Zalech-Rechnio.

Jeśli okaże się, że nasze antygeny są zgodne z antygenami pacjenta - naszego genetycznego bliźniaka - i nie ma przeciwwskazań medycznych, po przejściu dodatkowych badań kwalifikacyjnych, możemy przystąpić do najważniejszego etapu: pobrania większej ilości komórek krwiotwórczych.

Sam zabieg odbywa się do tzw. separatora komórkowego i polega na pobraniu krwi obwodowej, z której urządzenie oddziela potrzebne komórki. Wymaga to założenia dwóch wkłuć dożylnych o dobrych przepływach. Jest to procedura bezpieczna, wykonywana ambulatoryjnie – nie wymaga
hospitalizacji ani nie wiąże się z ryzykiem zakażenia.

Dlatego tak ważne jest, aby próbki krwi do badań zgodności oddawać w centrum krwiodawstwa. Dzięki temu możliwe jest nie tylko przeprowadzenie niezbędnych analiz. Na tym etapie pielęgniarka
może także ocenić stan żył, co jest kluczowe dla późniejszego pobrania komórek krwiotwórczych – wymaga ono bowiem dwóch wkłuć o dobrym przepływie. Wczesna ocena żył i ewentualne uwagi wpisane do dokumentacji pozwolą lepiej zaplanować cały zabieg i zadbać o komfort dawcy.

Oczywiście istnieje również możliwość oddania wymazu z policzka, co jest szybkie i bezbolesne. Warto jednak pamiętać, że w takim przypadku pielęgniarka nie ma możliwości na bieżąco sprawdzenia stanu naszych żył. Może to mieć znaczenie na późniejszych etapach kwalifikacji i
wpłynąć na decyzję o tym, czy zostaniemy dopuszczeni do ostatecznej roli dawcy szpiku.

- Takie pobranie krwi, w sytuacji kiedy oto stajemy się tym potencjalnym dawcą, wiąże się często z dużymi emocjami, więc ten etap pozwala w jakiś sposób przetestować nasz organizm. Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że krew będzie pobierana jeszcze wielokrotnie, jeśli zostaniemy przypisani do chorego. Badań zgodności tkankowej w trakcie ostatecznej kwalifikacji jest naprawdę dużo. Wszystko dla bezpieczeństwa, zarówno biorcy, jak i dawcy – podkreśla dr Agata Zalech-Rechnio.

Jak zostać dawcą szpiku kostnego? Dawców wciąż brakuje

Pamiętajmy, że wpis do rejestru dawców powinien wiązać się z odpowiedzialnością. Zdarza się, że ktoś się zarejestruje, a potem nie ma z nim kontaktu. – Jest to problem. Aż ¼ poszukiwań dawców kończy się niepowodzeniem! Właśnie ze względu na brak możliwości skontaktowania się z tą osobą.

Pamiętajmy, adres zawsze możemy zmienić w dokumentach. Tak samo jak numer telefonu czy adres e-mail. Nas kosztuje to niewiele zachodu, a komuś może uratować życie. Czy możemy jakoś zweryfikować, że jesteśmy w bazie dawców? - Oczywiście nie ma problemu, jeżeli nie pamiętamy, czy lub gdzie się zarejestrowaliśmy, można skontaktować się Poltransplantem, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnym ds. Transplantacji, który prowadzi centralny rejestr. Na pewno podadzą chętnie informacje i skierują nas do odpowiedniego ośrodka dawców szpiku – podpowiada specjalistka transfuzjologii klinicznej dr Agata Zalech-Rechnio, Kierownik Ośrodka Dawców Szpiku w Instytucie Transfuzjologii i Hematologii w Warszawie.

Więcej o tym, jak zostać dawcą szpiku kostnego dowiesz się z podcastu Moja Recepta na Zdrowie, w odcinku „Dawca z krwi i kości. O tym, jak zostać dawcą szpiku kostnego?”.